'Tovenaar' Fresco claimt gulden middenweg

Zoals verdelen (van je tegenstanders) goed is voor de heerser, zo is de spreekwoordelijke 'gulden middenweg' goed voor de PR.

Want extremisten - linksom of rechtsom - dáár kun je maar beter bij uit de buurt blijven.

Als geen ander lijkt wetenschapper, bestuurder en schrijver Louise Fresco dit alles te hebben begrepen.

Haar critici verdeelde ze in de zogeheten 'Schaduwdenkers en Lichtzoekers'.

Hoewel ik 'Schaduwdenker' inmiddels als geuzenaam heb geadopteerd, zit er een luchtje aan Fresco's zelfgecreëerde tweedeling van haar opponenten.

Want zowel de Schaduwdenker als de Lichtzoeker worden door haar voorgesteld als emotionele uitersten.
Zelf claimt ze ondertussen de zogeheten 'gulden middenweg'.
Juist: die met de goede PR!

Want zowel de Schaduwdenker als de Lichtzoeker zijn volgens Fresco behept met een nostalgisch (en derhalve irrationeel) verlangen naar vroeger. 

Deze redenering wekt onwillekeurig de suggestie dat Fresco de Redelijkheid Zelve vertegenwoordigt.

Maar volgens de Amerikaanse wetenschapsjournalist Charles C. Mann vertegenwoordigen de 'techno-optimisten' - waarvan Fresco in Nederland de onbetwiste woordvoerder is - zélf een uiterste in het spectrum.

In zijn boek 'De Tovenaar en de profeet' plaatst Mann de 'Tovenaars' (techno-optimisten) dan ook lijnrecht tegenover de 'Profeten' (techno-pessimisten).

Met andere woorden: Louise Fresco kan worden beschouwd als een extremist.

Niks gulden middenweg dus!

'De Tovenaar en de Profeet', Charles C. Mann

Wat bedoelt Mann precies met Tovenaars en Profeten?

Zelf schreef ik uitgebreid over de Schaduwdenkers en de Lichtzoekers. 

Zo kwam ik in 'Ik ben een schaduwdenker, dus geen lichtzoeker' tot de conclusie dat de Schaduwdenker en de Lichtzoeker het, ondanks bepaalde raakvlakken, in de dagelijkse praktijk niet erg lang met elkaar uithouden.

Op basis van de beide uitersten Tovenaar en Profeet zou ik zeggen dat Fresco's Schaduwdenker vrijwel naadloos samenvalt met de Profeet zoals omschreven door Mann. 

Maar waar moeten we in dat geval de Lichtzoeker plaatsen?

Volgens Fresco is het Schaduwdenken anti-technologisch, terwijl het Lichtzoeken anti-rationeel is.

Dat lijkt geen slechte typering. 

Je zou ook kunnen zeggen dat de Schaduwdenker met open vizier door de hete brij heen gaat en hardnekkig weigert om de kop in het zand te steken.

Dit terwijl de Lichtzoeker - die wel degelijk nattigheid voelt - daarentegen vergetelheid zoekt in fantasieën.

Bijvoorbeeld over 'puurheid', 'authenticiteit', 'zelfredzaamheid' of 'ambachtelijkheid'.

Wat beide stromingen gemeen hebben is een intuïtieve afkeer van de alomtegenwoordige verwoesting van de natuur en ons leefmilieu. 

Maar zodra beide groepen de handen ineen proberen te slaan, blijkt al snel hoe onmetelijk de verschillen zijn.

Terwijl de Lichtzoekers zich al spoedig voor allerlei karretjes laten spannen, zit de Schaduwdenker 'gelijkhebberig' en ogenschijnlijk weinig 'opbouwend' te mokken in een hoekje van de samenleving...

Zou het kloppen dat Schaduwdenkers gemiddeld genomen 'rationeler' (of zelfs intelligenter) zijn?

Zoals Fresco schrijft?

Of is het een kwestie van karakter, van een bepaalde moed om de dingen in het genadeloze daglicht te zien zoals ze (nu eenmaal) zijn?

Als het laatste klopt is het verschil tussen de Schaduwdenker en de Lichtzoeker in grote lijnen het verschil tussen de vernieuwers/rebellen en de meer op aanpassing gerichte types.

De laatsten zijn gewoonlijk met (veel) meer. 

Verwarrend allemaal, want juist de Lichtzoekers presenteren zichzelf volgens sociologen vaak als pioniers.

Zoals bijvoorbeeld de zogeheten participatieprofessionals, een nieuwe trend in de jaren na de recessie van 2008.

Wel komt uit onderzoek naar voren dat deze (zelfverklaarde) pioniers rebelser lijken dan ze in werkelijkheid zijn.

Zo werken de pioniers vaak nauw samen met overheidsinstellingen en bedrijfsleven.

Vaak zelfs in opdracht van de gevestigde orde.

Nogal aanpassingsgericht eigenlijk!

Dit betekent dat de eerste aanname - Schaduwdenkers zijn 'rationeler' dan Lichtzoekers - die overeenkomt met die van Louise Fresco, waarschijnlijk lijkt.

Misschien zijn Schaduwdenkers gemiddeld genomen wel iets moediger. 

Daar staat tegenover dat de Lichtzoekers met veel meer zijn, en succesvoller bovendien. 

Hoewel volgens Fresco 'irrationeel' vertegenwoordigen de Lichtzoekers immers een zekere mate van optimisme: 

Als we met zijn allen de straat op gaan om zwerfvuil op te ruimen komt alles goed!

Als we allemaal een paar straattegels oplichten om zelf een moestuin te beginnen, redden we de planeet!

Kortom: een zekere naïveteit is de Lichtzoeker niet vreemd.

Wat verder opvalt bij de Lichtzoekers is een blind vertrouwen in de oneindige mogelijkheden van het individu. 

Ondanks het diepgevoelde wantrouwen tegen bepaalde 'uitwassen' van de wetenschap - overdadig(?!) vaccineren, genetische modificatie, kernenergie - is het met de gemiddelde Lichtzoeker dan ook uiterst genoeglijk en zelfs opbouwend samenwerken.

Behalve dan voor de typische Schaduwdenker.

Want die voelt zich al snel ongemakkelijk bij zoveel (misplaatst?) optimisme.

Al is het maar vanwege het soms tenenkrommende en overduidelijk aan het bedrijfsleven ontleende Lichtzoekers-jargon ('stip op de horizon').

Voor de tweede aanname (kwestie van karakter) is dus ook wel iets te zeggen.

Hoe dan ook: door de indeling in Tovenaars en Profeten snappen we ineens helemaal waarom de Lichtzoekers en de Schaduwdenkers er zo slecht in zijn om gezamenlijk - als een echte Atlas - de schoudertjes onder onze planeet te zetten...

Want de Profeten, die verdacht veel lijken op Schaduwdenkers, staan immers wérkelijk aan één uiteinde van het ideeën-spectrum, terwijl de Lichtzoekers toch vooral meebewegen met de grote stroom.

De typische Schaduwdenker (profeet) is dan ook kritisch en pessimistisch.

Zo waarschuwen Schaduwdenkers ons dat de aarde momenteel op haar laatste eindje loopt.

Dat is geen fijne boodschap.

De benodigde maatregelen liegen er dan ook niet om. 

Een beroep op individuele verantwoordelijkheid zal de planeet niet redden!
We moeten - desnoods onder (overheids)dwang - noodgedwongen aan de bak: minder vlees eten, minder vliegen, maar ook minder kinderen.

Grenzen stellen dus.

Nogal ongezellig allemaal! 

Door bovendien de noodzaak van aanhoudende economische groei te betwijfelen, stellen Schaduwdenkers het bestaande maatschappelijke systeem diepgaand ter discussie.

Dit is vooral voor de gevestigde orde - de multinationals - nogal bedreigend.

Met al haar bestuursfuncties is 'Tovenaar' Fresco hiervan een klassieke vertegenwoordiger.

Verwarrend is het allemaal wel.

Probeert Fresco de Schaduwdenkers - haar werkelijke opponenten - monddood te maken door hen op één hoop te gooien met de Lichtzoekers?

Zelfs volgens Fresco is de gemiddelde Schaduwdenker immers rationeel. 

Intelligent en goed onderbouwd dienen deze Schaduwdenkers (Profeten) de Tovenaars dan ook onophoudelijk van repliek.

Hoewel ze met weinig zijn, beschikken sommige 'dissidente' wetenschappers zelfs over een uitstekende (internationale) reputatie.
Gelukkig zitten ze niet allemaal te mokken in een hoekje!

Maar door hen op één hoop te gooien lijken zowel de Schaduwdenkers als de Lichtzoekers op een stel bijterige, maar 'goedbedoelende' proefdieren in een laboratorium.

Kijk ze eens spelen, hoe lief! 

Ondertussen regelen wij, rationele, 'verantwoordelijke' en gevestigde wetenschappers, de allerbelangrijkste zaken.
Voor hun eigen bestwil zullen we dus een stel proefjes met hen moeten doen.

Een en ander ter meerdere eer en glorie van de vooruitgang!

Verdeel en heers, kortom.

Waar Fresco dus in werkelijkheid het uiterste van de techno-optimisten vertegenwoordigt en daarbij de techno-pessimisten onvermoeibaar als (gelijk) waardige opponenten tegenover zich vindt, maakt ze haar tegenstanders ongevaarlijk door hen op één hoop te gooien met een stelletje betrekkelijke, tja... kwezels.

Of tenminste met de types die kritiekloos - go with the flow - achter bepaalde hypes aanlopen. 

Goedwillend, zeker, maar niet erg... rationeel.

Dat is héél slim, en zo kennen we Fresco natuurlijk ook.

Naar eigen zeggen vertegenwoordigt zij dus de gulden middenweg: samen opbouwend, beschaafd en welwillend overleggen; gelijkwaardig, objectief, neutraal en bóvenal rationeel.

Dit alles om tot de bést mogelijke oplossingen te komen voor 'de hongerige kindertjes in Afrika'. 

In werkelijkheid vertegenwoordigt Fresco vooral de macht. 

Want er zijn honderd redenen waarom de kindertjes in Afrika honger hebben, maar de biologische landbouw hoort daar niet bij!

Ondertussen beginnen de techno-optimisten - die steeds vroeger moeten opstaan om alle goed onderbouwdekritiek van de techno-pessimisten te weerleggen - helaas nog meer op gelovigen te lijken dan de Lichtzoekers. 

Tovenaars, inderdaad!

Want áls het waar is dat alle toverkunsten uiteindelijk - door de voortschrijdende rationalisering - zullen worden achterhaald, dán is er nog hoop!

Zo reik ik de optimistische Lichtzoekers alsnog de hand.

De gulden middenweg, weet u nog?
Als het gaat om zoiets belangrijks als het redden van onze planeet, vergeet dan alle tegenstellingen en houd vooral het gezamenlijke doel voor ogen!